Ngày 29/10/2025, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 2404/QĐ-TTg điều chỉnh Quy hoạch mạng lưới đường sắt thời kỳ 2021–2030, tầm nhìn đến năm 2050, mở ra một giai đoạn mới trong phát triển hạ tầng chiến lược của cả nước. Trong đó, Quảng Ninh là một trong những địa phương có cơ hội lớn nhất khi đồng thời được bổ sung hai tuyến đường sắt trọng điểm: Hải Phòng – Hạ Long – Móng Cái và Hà Nội – Quảng Ninh tốc độ cao. Đây sẽ là những “đòn bẩy” giúp Quảng Ninh vươn tới tầm cao mới của phát triển bền vững, hiện đại và liên kết vùng.
Phương án tuyến đường sắt Hà Nội - Quảng Ninh do Công ty cổ phần Đầu tư và Phát triển đường sắt cao tốc VinSpeed đề xuất.
Theo quy hoạch được điều chỉnh, tuyến Hải Phòng – Hạ Long – Móng Cái có chiều dài khoảng 187km, được xác định đầu tư trong hai giai đoạn, đến và sau năm 2030. Tuyến này sẽ kết nối chuỗi cảng biển lớn nhất miền Bắc, trong đó có cảng Cái Lân và cụm cảng Con Ong – Hòn Nét, đồng thời nối trực tiếp với cửa khẩu quốc tế Móng Cái – điểm giao thương quan trọng giữa Việt Nam và Trung Quốc.
Cùng với đó, tuyến đường sắt tốc độ cao Hà Nội – Quảng Ninh dài khoảng 120–124km, tốc độ thiết kế lên tới 350 km/h, được đầu tư theo hình thức đối tác công – tư (PPP) với tổng mức đầu tư dự kiến 5,3 tỷ USD. Đây là tuyến đường sắt tốc độ cao thứ hai tại Việt Nam (sau tuyến Bắc – Nam), do Công ty Cổ phần Đầu tư và Phát triển Đường sắt cao tốc VinSpeed thuộc Tập đoàn Vingroup đề xuất đầu tư. Tuyến có 4 ga chính: Cổ Loa (Hà Nội), Gia Bình (Bắc Ninh), Yên Tử và Hạ Long (Quảng Ninh), cùng hai depot đầu – cuối. Dự án dự kiến khởi công cuối năm 2025, hoàn thành sau 24 tháng thi công và đưa vào khai thác từ đầu năm 2028. Khi đó, chặng Hà Nội – Hạ Long chỉ còn mất khoảng 30 phút, rút ngắn thời gian di chuyển gấp 4–5 lần so với hiện nay.
Theo tính toán, lượng hành khách dự kiến đạt hơn 2 triệu lượt/năm vào năm 2028 và tăng lên trên 15 triệu lượt/năm vào năm 2050, với tần suất 30 phút/chuyến. Đặc biệt, tuyến này còn kết nối trực tiếp với sân bay Gia Bình (Bắc Ninh) và các tuyến cao tốc hiện hữu, tạo nên mạng lưới vận tải đa phương thức đường sắt – hàng không – đường bộ đầu tiên ở miền Bắc.
Đối với tuyến Hải Phòng – Hạ Long – Móng Cái, tỉnh Quảng Ninh đã xin phép Chính phủ cho sử dụng ngân sách địa phương để thực hiện công tác chuẩn bị đầu tư, giải phóng mặt bằng và lập dự án chi tiết, trong đó ưu tiên đoạn Hải Phòng – Hạ Long giai đoạn 2026–2030. Riêng đoạn Hạ Long – Móng Cái và tuyến nhánh kết nối cảng Con Ong – Hòn Nét sẽ tiếp tục nghiên cứu hình thức đầu tư phù hợp trước năm 2030.
Chỉ 2 ngày sau khi quy hoạch mới được phê duyệt, ngày 31/10, UBND tỉnh Quảng Ninh đã họp để triển khai nhiệm vụ cụ thể đối với hai tuyến đường sắt trọng điểm này. Đồng chí Vũ Văn Diện, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh đã yêu cầu thành lập ngay Tổ công tác liên ngành để cập nhật và tích hợp quy hoạch 2 tuyến đường sắt vào quy hoạch tỉnh, điều chỉnh các quy hoạch cấp dưới, đồng thời rà soát các KCN, CCN, và khu vực đầu tư có khả năng trùng lấn để điều chỉnh và báo cáo UBND tỉnh trước 15/11. Tỉnh cũng phân công cụ thể cho các cơ quan chuyên môn triển khai quy hoạch chi tiết tuyến và nhà ga đường sắt cao tốc Hà Nội - Quảng Ninh, đảm bảo tiến độ và báo cáo thường xuyên; phối hợp với tư vấn để hoàn thành sơ bộ hướng tuyến trên thực địa, xác định loại đất, cắm mốc và giao các xã, phường quản lý. Đồng thời, thực hiện các bước sẵn sàng phê duyệt chủ trương đầu tư đối với các đoạn của tuyến Hải Phòng - Hạ Long - Móng Cái sử dụng ngân sách tỉnh.
Các chuyên gia nhận định, hai tuyến đường sắt mới sẽ thay đổi căn bản bản đồ giao thông vùng Đông Bắc. Tuyến Hà Nội – Quảng Ninh sẽ trở thành “trục xương sống” của tam giác kinh tế Hà Nội – Hải Phòng – Quảng Ninh, rút ngắn đáng kể khoảng cách di chuyển, đồng thời thúc đẩy du lịch, logistics và công nghiệp công nghệ cao.
Với tuyến Hải Phòng – Hạ Long – Móng Cái, lần đầu tiên hành lang ven biển Bắc Bộ có đường sắt kết nối liền mạch từ cảng quốc tế đến cửa khẩu biên giới, góp phần hình thành “hành lang logistics Đông Bắc Á” – tuyến vận tải đường sắt ngắn nhất từ miền Bắc Việt Nam sang Trung Quốc.
Theo Cục Đường sắt Việt Nam, hiện các tuyến đường sắt cũ trên hành lang Hà Nội – Quảng Ninh có tiêu chuẩn kỹ thuật thấp, vừa chở khách vừa chở hàng, không đáp ứng được yêu cầu hiện đại hóa. Do đó, tuyến tốc độ cao 350 km/h với khai thác riêng tàu khách, khổ đường 1.435 mm tiêu chuẩn quốc tế, là bước đột phá, tạo tiền đề cho giai đoạn công nghiệp hóa hiện đại hóa gắn với phát triển xanh và thông minh của Quảng Ninh.
Trong nhiều năm qua, Quảng Ninh luôn được đánh giá là địa phương đi đầu cả nước trong phát triển hạ tầng giao thông. Sau cao tốc Hạ Long – Vân Đồn – Móng Cái, cảng hàng không quốc tế Vân Đồn và mạng lưới cảng biển hiện đại, việc phát triển hệ thống đường sắt sẽ mở ra không gian phát triển hoàn toàn mới, kết nối từ biên giới Móng Cái đến trung tâm Hà Nội, từ cảng biển nước sâu đến sân bay quốc tế – một nền tảng vững chắc cho mục tiêu trở thành thành phố trực thuộc Trung ương trước năm 2030.
